Page No 63:
Question 1:
प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखत-
(ख) वृक्षस्य अधः कः आगतः?
(ग) गजः केन शाखाम् अत्रोटयत्?
(घ) काष्ठकूटः चटकां कस्याः समीपम् अनयत्?
(ङ) मक्षिकायाः मित्रं कः आसीत्?
Answer:
(ख) वृक्षस्य अधः प्रमत्तः गजः आगतः।
(ग) गजः शुण्डेन शाखाम् अत्रोटयत्।
(घ) काष्ठकूटः चटकां मक्षिकायाः समीपम् अनयत्।
(ङ) मक्षिकायाः मित्रं मण्डूकः आसीत्।
Page No 63:
Question 2:
रेखाङ्गितानि पदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) कालेन चटकायाः सन्ततिः जाता।
(ख) चटकायाः नीडं भुवि अपतत्।
(ग) गजस्य वधेनैम मम दुःखम् अपसरेत्।
(घ) काष्ठकूटः चञ्च्वा गजस्य नयने स्फोटयिष्यति।
Answer:
(क) कालेन कस्या: सन्तति: जाता?
(ख) चटकाया: किम् भुवि अपतत्?
(ग) कस्य वधेनैव मम दुःखम् अपसरेत्?
(घ) काष्ठकूट: केन गजस्य नयने स्फोटयिष्यति?
Page No 63:
Question 3:
मञ्जूषातः क्रियापदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
| करिष्यामि | गमिष्यति | अनयत् | पतिष्यति | स्फोटयिष्यति | त्रोटयति |
(क) काष्ठाकूटः चञ्च्वा गजस्य नयने ......................... ।
(ख) मार्गे स्थितः अहमपि शब्दं ......................... ।
(ग) तृषार्तः गजः जलाशयं ..................... ।
(घ) गजः गर्ते ............................. ।
(ङ) काष्ठकूटः तां मक्षिकायाः समीपं ............................. ।
(च) गजः शुण्डेन वृक्षशाखाः ...................... ।
Answer:
(ख) मार्गे स्थितः अहमपि शब्दं करिष्यामि।
(ग) तृषार्तः गजः जलाशयं गमिष्यति।
(घ) गजः गर्ते पतिष्यति।
(ङ) काष्ठकूटः तां मक्षिकायाः समीपं अनयत्।
(च) गजः शुण्डेन वृक्षशाखाः त्रोटयति।
Page No 64:
Question 4:
प्रश्नानाम् उत्तराणि एकवाक्येन लिखत-
(क) चटकायाः विलापं श्रुत्वा काष्ठकूटः तां किम् अपृच्छत?
(ख) चटकायाः काष्ठकूटस्य च वार्तां श्रृत्वा मक्षिका किम् अवदत्?
(ग) मेघनादः मक्षिकां किम् अवदत्?
(घ) चटका काष्ठकूटं किम् अवदत्?
Answer:
(क) चटकाया: विलापं श्रुत्वा काष्ठकूट: तां दु:खेन अपृच्छत् "भद्रे किमर्थ विलपसि?"
(ख) चटकाया: काष्ठकूटस्य च वार्तां श्रुत्वा मक्षिकाऽवदत् - "ममापि मित्रं मण्डुक: मेघनाद: अस्ति। शीघ्रं तमुपेत्य यथोचितं करिष्याम:।"
(ग) मेघनाद: मक्षिकां अवदत् यत "यथाहं कथयामि तथा कुरुतम्। मक्षिके प्रथंम त्वं मध्याह्मे तस्य गजस्य कर्णे शब्दं कुरु, येन स: नयने निमील्य स्थास्यति। तदा काष्ठकूट चञ्च्वा तस्य नयने स्फोटयिष्यति एवं स: गज: अन्ध: भविष्यति। तृषार्त: स: जलाशयं गमिष्यति। मार्गें महान गर्त: अस्ति तस्य अन्टिके मम शब्देन तं गर्त जलाशयं मत्वा स तस्मिन्नेव गर्ते पतिष्यति मरिष्यति च।
(घ) चटका काष्ठकूटं अवदत् य - "दुष्टेनैकेन गजेन मम सन्तति: नाशिता। तस्य गजस्य वधेनैव मम दु:खम् अपसरेत्।"
Page No 64:
Question 5:
उदाहरणमनुसृत्य रिक्तस्थानानि पूरयत-.
| (क) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| यथा- प्रथमपुरुषः | पठिष्यति | पठिष्यतः | पठिष्यन्ति | |
|
प्रथमपुरुषः
|
.................. | पतिष्यतः | ............... | |
|
प्रथमपुरुषः
|
............... | ................. | मरिष्यन्ति | |
| (ख) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| यथा- मध्यमपुरुषः | गमिष्यसि | गमिष्यथः | गमिष्यथ | |
|
मध्यमपुरुषः
|
.................. | धाविष्यथः | ............... | |
|
मध्यमपुरुषः
|
.................. | ................. | क्रीडिष्यथ | |
| (ग) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| यथा- उत्तमपुरुषः | लेखिष्यामि | लेखिष्यावः | लेखिष्यामः | |
|
उत्तमपुरुषः
|
.................. | हसिष्यावः | ............... | |
|
उत्तमपुरुषः
|
.................. | .................. | द्रक्ष्यामः | |
Answer:
| (क) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| यथा- प्रथमपुरुषः | पठिष्यति | पठिष्यतः | पठिष्यन्ति | |
|
प्रथमपुरुषः
|
पतिष्यति | पतिष्यतः | पतिष्यन्ति | |
|
प्रथमपुरुषः
|
मरिष्यति | मरिष्यतः | मरिष्यन्ति | |
| (ख) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| यथा- मध्यमपुरुषः | गमिष्यसि | गमिष्यथः | गमिष्यथ | |
|
मध्यमपुरुषः
|
धाविष्यसि | धाविष्यथः | धाविष्यथ | |
|
मध्यमपुरुषः
|
क्रीडिष्यसि | क्रीडिष्यथः | क्रीडिष्यथ | |
| (ग) | पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
|
उत्तमपुरुषः
|
लेखिष्यामि | लेखिष्यावः | लेखिष्यामः | |
|
उत्तमपुरुषः
|
हसिष्यामि | हसिष्यावः | हसिष्यामः | |
|
उत्तमपुरुषः
|
द्रक्ष्यामि | द्रक्ष्यावः | द्रक्ष्यामः | |
Page No 65:
Question 6:
उदाहरणानुसारं 'स्म' शब्दं योजचित्वा भूतकालिकक्रियां रचयत-
| यथा- अवसत् | वसति सम् |
|
अपठत्
|
................। |
|
अत्रोटयत्
|
...............। |
|
अपतत्
|
................। |
|
अपृच्छत्
|
................। |
|
अवदत्
|
...............। |
|
अनयत्
|
...............। |
Answer:
| यथा- अवसत् |
वसति सम्
|
|
अपठत्
|
पठति स्म।
|
|
अत्रोटयत्
|
त्रोटयति स्म।
|
|
अपतत्
|
पतति स्म।
|
|
अपृच्छत्
|
पृच्छति स्म।
|
|
अवदत्
|
वदति स्म।
|
|
अनयत्
|
नयति स्म।
|
Page No 65:
Question 7:
कोष्ठकात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) ......................... बालिका मधुरं गायति। (एकम्, एका, एकः)
(ख) ......................... कृषकाः कृषिकर्माणि कुर्वन्ति। (चत्वारः, चतस्त्रः, चत्वारि)
(ग) ..................... पत्राणि सुन्दराणि सन्ति। (ते, ताः, तानि)
(घ) धेनवः दुग्धं ............................. । (ददाति, ददति, ददन्ति)
(ङ) वयं संस्कृतम् ............................. । (अपठम्, अपठन्, अपठाम)
Answer:
(ख) चत्वारि कृषकाः कृषिकर्माणि कुर्वन्ति। (चत्वारः, चतस्त्रः, चत्वारि)
(ग) तानि पत्राणि सुन्दराणि सन्ति। (ते, ताः, तानि)
(घ) धेनवः दुग्धं ददाति। (ददाति, ददति, ददन्ति)
(ङ) वयं संस्कृतम् अपठाम। (अपठम्, अपठन्, अपठाम)