Page No 73:
Question 1:
उच्चारणं कुरुत-
| उपलब्धासु | सङ्गणकस्य |
| चिकित्साशास्त्रम् | वैशिष्ट्यम् |
| भूगोलशास्त्रम् | वाङ्मये |
| विद्यमानाः | अर्थशास्त्रम् |
Answer:
विद्यार्थी इसका स्वयं उच्चारणं करें।
Page No 73:
Question 2:
प्रश्नानाम् एकपदेन उत्तराणि लिखत-
(ख) शून्यस्य प्रतिपादनं कः अकरोत्?
(ग) कौटिल्येन रचितं शास्त्रं किम्?
(घ) कस्याः भाषायाः काव्यसौन्दर्यम् अनुपमम्?
(ङ) काः अभ्युदयाय प्रेरयन्ति?
Answer:
(क) संस्कृत भाषा प्राचीनतमा।
(ख) शून्यस्य प्रतिपादनं आर्यभटः अकरोत्।
(ग) कौटिल्येन रचितं शास्त्रं अर्थशास्त्रं अस्ति।
(घ) संस्कृत भाषायाः काव्यसौन्दर्यम् अनुपमम्।
(ङ) संस्कृते विद्यमानाः सूक्तयः अभ्युदयाय प्रेरयन्ति।
Page No 73:
Question 3:
प्रश्नानाम् उत्तराणि एकवाक्येन लिखत-
(क) सङ्णकस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा का?
(ख) संस्कृतस्य वाङ्मयं कैः समृद्धमस्ति?
(ग) संस्कृत किं शिक्षयति?
(घ) अस्माभिः संस्कृतं किमर्थं पठनीयम्?
Answer:
(क) सङ्णकस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा संस्कृत अस्ति।
(ख) संस्कृतस्य वाङ्मयं वेदैः पुराणैः नीतिशास्त्रैः चिकित्साशास्त्रादिभिश्च समृद्धमस्ति।
(ग) संस्कृत सर्वभूतेशु आत्मवत् व्यवहारं कर्तुं संस्कृत शिक्षयति।
(घ) अस्माभिः संस्कृतं अवश्यमेव पठनीयम् तेन मनुष्यस्य समाजस्य च परिष्कारः भवेत्।
Page No 74:
Question 4:
इकारान्त-स्त्रीलिङ्गशब्दरूपम् अधिकृत्य रिक्तस्थानानि पूरयत-
| गति (प्रथमा) | गतिः | गती | गतयः |
| मति (प्रथमा) | .............. | .............. | मतयः |
| बुद्धि (द्वितीय) | बुद्धिम् | बुद्धि | बुद्धीः |
| प्रीति (द्वितीय) | .............. | प्रीती | .............. |
| नीति (तृतीया) | नीत्या | नीतिभ्याम् | नीतिभिः |
| शान्ति (तृतीया) | .............. | .............. | शान्तिभिः |
| मति (चुतर्थी) | मत्यै/मतये | मतिभ्याम् | मतिभ्यः |
| प्रकृति (चुतर्थी) | ........../........... | प्रकृतिभ्याम् | .............. |
| कीर्ति (पञ्चमी) | कीर्त्याः/कीर्तेः | कीर्तिभ्याम् | कीर्तिभ्यः |
| गीति (पञ्चमी) | ........./............ | गीतिभ्याम् | .............. |
| सूक्ति (षष्ठी) | सूक्तेः/सूक्त्याः | सूक्त्योः | सूक्तीनाम् |
| कृति (षष्ठी) | ........../........... | .............. | कृतीनाम् |
| धृति (सप्तमी) | धृतौ/धृत्याम् | धृत्योः | धृतिषु |
| भीति (सप्तमी) | भीतौ/.............. | .............. | .............. |
| मति (सम्बोधन) | हे मते! | हे मती! | हे मतयः! |
Answer:
|
गति (प्रथमा) |
गति: |
गती |
गतय: |
|
मति (प्रथमा) |
मति: |
मती |
मतय: |
|
बुद्धि (द्वितीया) |
बुद्धिम् |
बुद्धि |
बुद्धी: |
|
प्रीति (द्वितीया) |
प्रीतिम् |
प्रीती |
प्रीती: |
|
नीति (तृतीया) |
नीत्या |
नीतिभ्याम् |
नीतिभि: |
|
शान्ति (तृतीया) |
शान्त्या |
शान्तिभ्याम् |
शान्तिभि: |
|
मति (चतुर्थी) |
मत्यै/मतये |
मतिभ्याम् |
मतिभय: |
|
प्रकृति (चतुर्थी) |
प्रकृत्यै/प्रकृतये |
प्रकृतिभ्याम् |
प्रकृतिभ्य: |
|
कीर्ति (पञ्चमी) |
कीर्त्या:/कीर्ते |
कीर्तीभ्याम् |
कीर्तिभ्य: |
|
गीति (पञ्चमी) |
गीत्या:/गीत्ये |
गीतिभ्याम् |
गीतिभ्य: |
|
सूक्ति (पष्ठी) |
सूक्ते:/सूक्तया: |
सूक्त्यो: |
सूक्तीनाम् |
|
कृति (षष्ठी) |
कृते:/कृत्या |
कृत्यो: |
कृतीनाम् |
|
धृति (सप्तमी) |
धृतौ/धृत्याम् |
धृत्यो: |
धृतिषु |
|
भीति (सप्तमी) |
भीतौ/भीत्याम् |
भीत्यो: |
भीतिषु |
|
मति (सम्बोधन) |
हे मते! |
हे मती! |
हे मतय:! |
Page No 75:
Question 5:
रेखाङ्कितानि पदानि अधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) संस्कृते ज्ञानविज्ञानयोः निधिः सुरक्षितोऽस्ति।
(ख) संस्कृतमेव सङ्गणकस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा।
(ग) शल्यक्रियायाः वर्णनं संस्कृतसाहित्ये अस्ति।
(घ) वरिष्ठान् प्रति अस्माभिः प्रियं व्यवहर्त्तव्यम्।
Answer:
(क) संस्कृते ज्ञानविज्ञानयो: क: सुरक्षितोऽस्ति?
(ख) संस्कृतमेव कस्य कृते सर्वोत्तमा भाषा?
(ग) शल्यक्रियाया: वर्णनं कस्याम् अस्ति?
(घ) कान् प्रति अस्माभि: प्रियं व्यवहर्त्तव्यम्?
Page No 75:
Question 6:
उदाहरणानुसारं पदानां विभक्तिं वचनञ्च लिखत-
| पदानि | विभक्तिः | वचनम् |
| यथा- संस्कृतेः | षष्ठी | एकवचनम् |
|
गतिः
|
............. | ............. |
|
नीतिम्
|
.......... | .......... |
|
सूक्तयः
|
.......... | .......... |
|
शान्त्या
|
.......... | .......... |
|
प्रीत्यै
|
.......... | .......... |
|
मतिषु
|
.......... | .......... |
Answer:
|
पदानि |
विभक्ति |
वचनम् |
|
|
यथा- |
संस्कृते: |
षष्ठी |
एकवचनम् |
|
गति: |
प्रथमा |
एकवचनम् |
|
|
नीतिम् |
द्वितीया |
एकवचनम् |
|
|
सूक्तय: |
द्वितीया |
बहुवचनम् |
|
|
शान्त्या |
तृतीया |
एकवचनम् |
|
|
प्रीत्यै |
चतुर्थी |
एकवचनम् |
|
|
मतिषु |
सप्तमी |
बहुवचनम् |
Page No 75:
Question 7:
यथायोग्यं संयोज्य लिखत-
| क | ख | |
| कौटिल्येन | अभ्युदयाय प्रेरयन्ति। | |
| चिकित्साशास्त्रे | ज्ञानविज्ञानपोषकम्। | |
| शून्यस्य आविष्कर्ता | अर्थशास्त्रं रचितम्। | |
| संस्कृतम् | चरकसुश्रुतयोः योगदानम्। | |
| सूक्तयः | आर्यभटः। |
Answer:
यथायोग्यं संयोज्य लिखत-
| क | ख | |
| कौटिल्येन | अर्थशास्त्रं रचितम्। | |
| चिकित्साशास्त्रे | चरकसुश्रुतयोः योगदानम्। | |
| शून्यस्य आविष्कर्ता | आर्यभटः। | |
| संस्कृतम् | ज्ञानविज्ञानपोषकम्। | |
| सूक्तयः | अभ्युदयाय प्रेरयन्ति। |